Blauwdruk voor een Expositie

Manuel Kneepkens - Noordermaasberichten
Nummer 169 - 10 september 2019

Blauwdruk voor een Expositie

                                   Raad ik jullie soms aan je zinnen te doden?
                                   Ik pleit voor de onschuld der zinnen

                                   Nietzsche, Also sprach Zarathustra

Vrienden, Deze expositie gaat niét over de Dood. ....
Zeker, stervelingen, zo noemen wij, mensen, sinds jaar en dag onszelf. Thanatoi! Al bij Homerus omschrijven wij ons zo. Iedere kus die wij, mensen, elkaar geven is een feite een doodskus. Leven is vakantie van de dood.

Toch is er onder ons, godzijdank, hier in Rotterdam, een beeldend kunstenares die tevens levenskunstenares is.
Iemand die zin heeft in… én zin geeft aan het leven. Zij, die hier vandaag exposeert, Tatjana Landsberg.
Tatjana is in alle opzichten een persoon om uitbundig lief te hebben en….die op haar beurt uitbundig liefheeft. En zo ook is haar kunst. Tatjana heeft mij gevraagd heden hier in Diergaarde Blijdorp haar tentoonstelling 'Lust, Gratie & Sereniteit, maar de grootste is de Liefde' te openen. En dat doe ik graag.

En die expositie van haar schilderijen in Diergaarde Blijdorp vandaag, is allerminst toevallig.
Tatjana’s liefde beperkt zich immers niet tot de diersoort mens … “Juffrouw Laps, gij zijt een zoogdier” … maar strekt zich uit tot heel het dierenrijk.
Zij onder u die het geluk hebben mogen smaken van een ontvangst op haar atelier in het Scheepvaartkwartier, weten waarover ik het heb. Daar krioelt zogezegd, een soort Klein-Blijdorp over de vloer.
Ik heb die Ark van Noach-achtige menagerie recent maar eens aan een volkstelling onderworpen.

Eén leguaan. Vijftien schildpadden. Vier slangen. Drie hazelwormen. (“Die hebben zulke mooie ogen.. .”) Een Chileense hoornkikker. Drie boxerhonden ( waarvan een met de naam Lust, een met de naam Gratie, en een met de naam Sereniteit …) Drie cyperse katten en een angorakat.
Dertig tropische vogels, waaronder de continu Chottferdomme vloekende hyacinth-ara Popeye the Sailorman, een geschenk van haar ex, Willem Schollevaar, dichter en stuurman op de wilde vaart. Wat een geschenk! Een gegeven ara moet je niet in de bek zien! Tien koi karpers. Ee nest Siamese muizen. En een de hele wand van haar woonkamer beslaand tropisch aquarium.
Zelf zegt zij daarover in het huisorgaan van Blijdorps:

“Ik heb mijn hele leven lang uiteenlopende huisdieren gehad. De laatste tien jaar heb ik me meer en meer toegelegd op reptielen. Zo heb ik van Blijdorp verschillende met uitsterven bedreigde reptielen onder mijn hoede, zoals mijn favoriete dier nu, de grote neushoornleguaan en ook drie zeldzame sterschildpadden.
Ik ben gevraagd door Blijdorp om ze als een soort pleegmoeder te verzorgen. En dat doe ik maar al te graag. Want reptielen fascineren mij, omdat ze al miljoenen jaren onveranderd op deze wereld bestaan. Ware overlevingskunstenaars!
Rust, wijsheid, tijdloosheid en onveranderlijkheid dat zijn de eigenschappen, die reptielen in hoge mate in zich hebben.
Een slang kan bijvoorbeeld wekenlang roerloos op één plek blijven liggen.
Daar ben ik soms gewoon jaloers op. Mijn leven is vol turbulentie, zoals, helaas dat van de meeste hedendaagse mensen. Voortdurend opgejaagd! Alles moet snel, steeds sneller, en, o, o, er moeten zovéél keuzes gemaakt…
Hoezeer ik ook mediteer, ik, kind van moeder Eva, weet, dat ik voorgoed uit het Paradijs ben verjaagd, waar in hij, de slang, nog steeds schijnt te verkeren.”
Aldus Tatjana.

Vreemd, ik mag deze eervolle taak van de opening van haar tentoonstelling vervullen op èèn voorwaarde: gèèn politiek!
En dat zegt iemand tegen mij, die prijkt als nummer twee op de kieslijst van een politieke partij Poëtisch Rotterdam.
Geen wonder dat men Poëtisch Rotterdam omschrijft als een 'onpolitieke' poli-tieke partij! Ofwel een typische partij van en voor kunstlievenden. Over ons initiatief wordt daarom hier in deze Zaken zijn zaken-stadstad wel eens meesmuilend gedaan Een Poëtische Partij, waar heb dat goed voor! Als ik het woord poëzie zie, dan druk ik de delete-toets in op mijn PC….
Dààrom dus!
Daarom dus een Poëtische partij in Rotterdam!
Want Rotterdam is wat ons betreft niét de stad van hooligans, vandalen, louche zakenlieden en wat dies meer zij, – dat beeld willen wij nu juist nadrukkelijk bijstellen - maar de stad van Erasmus, poëta et orator. .
Hièr in Rotterdam, moet het aloude scheepje van de humaniteit met vlag en wimpel in de vaart gehouden!
Rotterdam inhumaan, betekent Nederland inhumaan. Waarom dat zo is, daar zou ik een boek over kunnen schrijven. Misschien doe ik dat wel, als mijn politieke loopbaan als fractievoorzitter van Poëtisch Rotterdam er opzit, wie weet….

Maar, nogmaals, ik open vandaag geen boek, maar een expositie.
Van iemand dus, die mij uitdrukkelijk heeft gevraagd: houd het kort! Beperk je tot de kunst, zwijg over de politiek.
Een puur politieke blik op de wereld is inderdaad niet zaligmakend, zeker niet, wat het onderwerp van vandaag betreft. Tatjana’s tekeningen en schilderijen zijn immers hoofdzakelijk verbeeldingen van Bars, Boudoirs en Bordelen. Zoals kernachtig de ondertitel van deze expositie luidt.

Men kan naar deze onderwerpen héél wel ook op minstens twee andere manieren kijken dan een zuiver politieke. Een:door een zwarte bril: de bril van de criminoloog, of door een gouden bril: Twee: die van de dichter.
Beide brillen, zo moge u bekend zijn, al sinds jaar en dag in mijn bezit. Als criminoloog aan de Erasmusuniversiteit verdiende ik mijn geld, dichter tracht ik te zijn.
Maar het is uiteraard de dichter en niemand anders, die de ware verwant is van de schilder.

Want als men door de zwarte of criminologische bril kijkt dan kan men het Café enkel zien als de Tempel van Koning Alcohol, regerend in Nederland over, schrik niet, een legioen van 850.000 alcoholverslaafden.
Zo omvangrijk is volgens het C.A.D. , het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs, het aantal vaderlanders dat meer dan zes (!) glazen sterke drank per dag nuttigt, en aldus, volgens de definitie van onze brave reclasseringswerkers ‘verslaafd’ is...
Maar deze middag dient te gaan over genot, vreugde, lust!
De bril waardoor Tatjana naar het Café kijkt is immers een gelukkige, die van de beeldende kunstenaar.
Op haar schilderijen wordt het zo waardevolle andere aspect van het café - dat waar het eigenlijk omdraait - benadrukt: dat van het genoeglijk samenzijn. Het café als baarmoeder van geroezemoes, roes en tabaksdamp. Ofwel criminologisch-poëtisch bezien, als 'Gevangenis van het geluk'.

De typering ‘Geluksgevangenis’ geldt zeker ook voor het Boudoir. De vrouw, naakt of halfnaakt, aangetroffen bij het maken van haar toilet. De vrouw in haar naaktheid bespied, het is een eeuwig dankbaar onderwerp in de beeldende kunst.
Het woord Boudoir stamt ik heb het even nagezocht - van het Franse 'bouder' wat 'pruilen' betekent.In het Duits klinkt deze bezigheid nog zwaarvleziger, nl: 'Schmollen '. Een boudoir heet daar een 'Schmollwinkel... '.
De pruilende vrouw…een beeld dat geeft te denken. Aan Franse films bijvoorbeeld, eind Jaren Vijftig, toen Rotterdam nog volop in Wederopbouw ... Aan Jeanne Moreau in 'Jules et Jim' en uiteraard aan die andere koningin van de pruillip, Brigitte Bardot, tegenwoordig fanatieker met zeehondjes in de weer dan vroeger òòit met haar minnaars. En dat wil wat zeggen.
Et Dieu crea l'animal!
Die opmerking houdt te meer steek, omdat Tat, zoals hier al gezegd, een groot dierenliefhebster is, en zeker zo adembenemend mooi als Brigitte Bardot in haar roemvolste dagen.

Zij zet zich ook daadwerkelijk, net als BB ‘de zeehondin’ in voor de zaak van de dieren. En hoe! Haar protestactie Liever naakt dan bont op de trappen van het Stadhuis aan de Coolsingel ligt ons allen nog vers in het geheugen. Niet zozeer om de nep-vossebontjas die zij uitdeed, maar om het feit dat zij daaronder niets droeg.
Dat was feest voor de media!
Pats!
En daar stond onze lieftallige, poezelige, mollige vriendin naakt op de voorpagina van de Rotterdam-editie van De Trojegraaf, de Krant van Wakker Troje.
En zo, al reflecterend over de frivoliteit van onze hedendaagse media, alsook over frivole cinema-godinnen, als Bardot en Jeanne Moreau, begeeft men zich, eigenlijk reeds moeiteloos richting het Rijk van het Bordeel.
De romantiek van het bordeel wel te verstaan. Want zo schildert Tatjana het vele, wulpse vlees op haar van rood doorgloeide schilderijen. Met het accent op de lust, op de ongebreidelde naaktheid van de lust. Hier is de verbeelding aan de macht.
Maar… sinds wanneer is werkstad Rotterdam Hoofdstad van de Dubbelmonarchie van de Liefde & de Seksualiteit?
Wel, Rotterdam, u bezit toch ook het hoogst erotische Blijdorp, waar wij vandaag tussen het Huis van de Olifanten en het Huis van de Gorilla’s te gast zijn in de Amazone-hal ? Of moet men misschien veeleer zeggen, dat Blijdorp… Rotterdam bezit?
Is het soms aldus? Moet het Museum Boijmans worden gezien als ‘het bordeel van de kunst’, het Stadhuis aan de Coolsingel als ‘het bordeel van de democratie’, en Diergaarde Blijdorp…als dat van de natuur?
Want zeg mij, wààr heerst zwoeler sfeer dan hier in de Amazonehal?
In zijn adembenemende illusie gelijkt dit pseudo-oerwoud de Bordewijkse Rode paleizen door Tatjana bijeen gefantaseerd. Om maar te zwijgen van de schilderingen van Rousseau Le Douanier.
Want het zijn, zoals gezegd, niet werkelijkheden, die Tat schildert, maar verbeel-din¬gen, die in feite teruggrijpen op de grote schilderkunstige tradities van het Fin de siècle. Hier moeten de namen vallen van Toulouse de Lautrec, Renoir, Degas en vooral ook die van onze eigenste Kees van Dongen, geboren en getogen, tenslotte, hier om de hoek, in Rotterdam-Noord.
Het zijn niet alleen imaginaties van de kortstondige droom van de menselijke hemel op aarde: de lichame¬lijke liefde, het zijn ook zeer baarmoederlijke dromen.
Perzikrijpe vrouwen staan, liggen of dansen op deze schilderijen.
Het zogenaamde sterke geslacht, doet er op deze afbeeldingen niet zo toe. 'Hij' wordt slechts nu en dan afgebeeld en zeer terzijde in deze geluksgevangenissen. Een grijs type. Vaak zonder gezicht. Eerder een symbool, van ouderdom dan van jeugd, eerder een teken van dood dan van leven.
Want het leven dat zijn hier overduidelijk... de Vrouwen.
Hier gaat het om de aloude genoeglijkheden van Moeder Aarde. Madame Vruchtbaarheid. Venus per roze pond gekust.

Zij, die hier zo naakt of halfnaakt staan opgesteld temidden van hun geopende korsetten en zwarte jarretels, zijn oermoeders, sensuele tantes, familiale bekoringen. Het gaat eigenlijk om soort een oneindige Franse les, die alsmaar als volgt begint: "Ma tante est deshabillée sur le bureau de mon oncle, et mon oncle..."

Kortom, de hier afgebeelde bordelen behoren het oorspronkelijk rijk van de vrouw: dat van de verkwistende liefde.

Voor deze Rubensrijpe vrouwen geldt de tekst, gezongen in de eerste scène van de tweede acte van Mozart's Don Giovanni, die ik hier, tot slot van mijn betoog, Amrita ter ere, gefeminiseerd zal weergeven.
Mozart dus "auf zartesten".

In deze scène laat de kamenierster van Dona Giovanna, Leporella, aan haar hooggeboren meesteresse weten, dat zij het eeuwige gedonderjaag met mannen van de laatste meer dan beu is:
'No, no, padrona, ik neem ontslag!
" Dan gooit haar patrones haar vier dubloenen toe. De kamenierster capituleert onder dit vroeg-kapitalistische geweld...
Goed, zij zal bij Dona Giovanna blijven, zij het onder één voorwaarde, dat haar padrona de mannen dan eindelijk eens met rust laat... Er volgt een emotionele ontploffing:"Dom blondje van me, de mannen met rust laten... Weet je dan nog niet dat zij voor mij belangrijker zijn dan de lucht die ik inadem? "
"Dan is het des te onaardiger, Padrona," riposteert de dienares, "om ze allemaal zo te bedriegen"
"Uit liefde doe ik dat", antwoordt de edelvrouwe: " Wie één man trouw is, handelt onrechvaardig tegenover alle andere mannen... Vandaar dat ik , met mijn nobele inborst, ze allemaal bemin!"

Aldus Dona Giovanna...

Ik verklaar de expositie van Tatjana voor geopend!

Drank!

Manuel Kneepkens

terug «