De Plasmolens – de Ster en de Lelie

Manuel Kneepkens - Noordermaasberichten
Nummer 136 - 30 mei 2018

De Plasmolens – de Ster en de Lelie

In 2017 werd koning Bhumibol van Thailand , een jaar daarvoor gestorven, met groot ceremonieel vertoon gecremeerd.
In Thailand immers is het koningschap veel belangrijker dan hier. Dat blijkt onder andere uit het feit dat majesteitschennis nog al gauw wordt aangenomen en streng bestraft. Straffen kunnen oplopen tot 15 jaar cel.

Zowel bij Bhumibols overlijden als bij zijn crematie werd er uitgebreid stil gestaan bij de lange regeringsperiode van zijn koningschap en bij .. zijn muziektalent. De koning was immers een kundig jazzmusicus én componist. Een soort Thaise Pieter van Vollenhoven .Ja, zelfs meer dan dat. dat Bij zijn bezoek in 1960 aan Nederland werd in Den Haag in de avond een concert te ere van hem gegeven door het Residentieorkest. Dat speelde diverse composities van de koning. Na afloop werd Bhumibol een langspeelplaat aangeboden met daarop alle door het Residentieorkest die avond gespeelde composities van zijn hand. De Koning betoonde zich aangenaam verrast.

Weinig tot geen aandacht, helaas, is er in de necrologieën besteed aan Bhumibols bezoek overdag op diezelfde dag aan Rotterdam. En dat is jammer, want dat was een wonderlijk verlopen bezoek. De koning had namelijk een verlanglijstje ingediend van wat hij per se in Rotterdam wilde zien. Dat was a) de Rotterdamse haven, toen nog de grootste ter wereld… en b) de Snuifmolens. Dat zijn de molens de Ster en de Lelie aan de Kralingse plas.

Als vandaag de dag iemand ‘snuift', geeft hij zijn neus over aan de coke. Maar in 1960 was snuiven nog een onschuldige bezigheid. De molens aan de Kralingse plas produceerden… snuiftabak, toen een succesvol exportartikel naar o.a. het Verre Oosten.
En vlak ook de binnenslandse markt niet uit! Weliswaar was het snuiven van tabak, nog zeer populair in de 19 eeuw, in de 20e eeuw inmiddels het gros van de Nederlanders volledig vreemd geworden, maar… er was zowaar nog één regio in Nederland waar dat snuiven nog volop gebeurde, zij het in vrijwel in bijna volstrekte duisternis, de Mijnstreek in Zuid-Limburg.
Het was de mijnwerker namelijk verboden om ondergronds te roken. Dat was namelijk levensgevaarlijk (geen vuur in de mijn!). Ter compensatie gebruikten de mijnwerkers - allen verstokte tabak-addicts, het eerste wat ze deden as ze bovengrond kwamen, was een shagje rollen - … snuiftabak, dat het een lieve lust was.

Toen Den Uyl in 1963 naar Limburg kwam om de mijnen te sluiten, had dat dan ook dramatische gevolgen voor de snuiffabriek De Ster en de Lelie hier in Rotterdam. De omzet stortte voor driekwart in. Er was toen enkel nog de export naar het Verre Oosten, o.a. Thailand, dat geld opbracht. De snuiffabriek kon daarvan echter maar nauwelijks meer bestaan.
Maar in oktober 1960 was het dus nog niet zover. De molens wiekten dat het een lieve lust was.
De Ambtenaar 'Feest’ van de gemeente Rotterdam begaf zich naar de Ster en de Lelie, vergezeld van een handvol gemeentewerkers om de molens eens flink op te gaan leuken met Thaise en Nederlandse vlaggetjes.
Maar hij had buiten de waard, in casu de molenaar gerekend. Die maakte ernstig bezwaar tegen het verzoek van koning Bhumibol. Niet omdat het de koning van Thailand was of zo, maar omdat het bezoek op een zondag was gepland. En zondags werd er, wind of geen wind, niet gemalen door de Ster en de Lelie. Want dat was de Dag des Heren! En de molenaar was streng calvinist. Men sprak indringend op hem in. Er werd zelfs een dominee bijgehaald. Die de molenaar er fijntjes op wees, dat toch ook de Bijbel zelf, onder bepaalde omstandigheden, een uitzondering op de regel toeliet. Had Christus zelf immers niet gezegd. “Als op sabbat een kalf in de put valt, haalt Gij het dan niet eruit?“ Maar de molenaar had geriposteerd, dat er in casu geen sprake was van een kalf in de put, maar van sightseeing van de koning van Thaliand. Het bleef nee, en nog eens nee. En daarmee basta.
Wat nu?
De gemeente stelde een masterplan op. Allereerst besloot men de weg van de list te bewandelen ( ‘Tom Poes, verzin een list!’)
Men besloot de koning met een gewiekste afleidingsmanoeuvre bij de molens weg te houden. Men voerde hem en zijn bevallige vrouw Koningin Sirikit naar de Euromast die men juist dat jaar(1960) feestelijk geopend had….om hem die mast nogmaals feestelijk te laten openen. Dat deed de koning. Wist hij veel..

Eenmaal hoog boven om de toren wees men Bhumibol op een schip, dat onder aan de kade aangemeerd lag. Het was het hospitaal schip Henri Dunant, dat jaar voor het eerst in de vaart. Of de koning ook niet even de zieken wilden bezoek op het schip… Vervolgens bleek er geen tijd meer over te zijn voor een bezoek aan de molens. De koning en koningin Sirikit werden afgevoerd naar de Haven, en vandaar naar Den Haag. Zie boven.

Mocht de list mislukken, dan had de gemeente nog een tweede actieplan achter de hand . Een van een bepaald bedenkelijk soort. Er was een inbraakploeg samengesteld, voor het geval dat de afleidingsmanoeuvre zou falen en de koning hardnekkig zou blijven insisteren op een bezoek aan de Ster en de Lelie. Ja, de gemeente Rotterdam was Nixon en zijn Watergate ver voor! Was op de walkie- talkie door geseind dat het hoge gezelschap tóch was gaan af reizen richting Kralingse Plas, dan had de gemeentelijke inbraakploeg de molen opengebroken en de wieken aan het draaien gezet.. Maar het bleek dus niet nodig.

De Plasmolens – de Ster en de Lelie

De Plasmolens zien toe
hoe het wit plezier van zeilboten, ’s zomers
langzaam overgaat
in de bevroren adem van schaatsers , ’s winters

Ach, Plasmolens, als heel het tabakskleurig
herfstdorp Kralingen behoren zij, de molens
de scharlakenrode mondschilderes
Mevr. Zonsondergang

Zie, hoe zij goudgeel vereeuwigt
haar stokoude minnaars
de Ster en de Lelie

Zie, hoe ze
met hun stramme armen
wieken

gelukzalig
als spaanhouten doosjes
snuiftabak

Manuel Kneepkens

terug «