Fortuyn, Van Gogh, De Haan

Manuel Kneepkens - Noordermaasberichten
Nummer 65 - 6 mei 2016

Fortuyn, Van Gogh, De Haan

Op 6 mei is het jaarlijks gebruik in Rotterdam de dood van Pim Fortuyn te herdenken. Het is inmiddels alweer 14 jaar geleden dat Pim Fortuyn op het Mediapark in Hilversum werd omgebracht door de radicale milieuactivist Volkert van der G... Het was de eerste, politieke moord op een Bekende Nederlander sinds tijden. Al snel gevolgd door nóg een politieke moord, die op de filmregisseur en eveneens Bekende Nederlander Theo van Gogh op 2 November 2004 in de Amsterdamse Linnaeusstraat door de moslimfanaat Mohammed B.
Daarvoor was al decennia geen politieke moord in Nederland geweest, zo wordt daar dan steevast bij vermeld. Maar is dat wel juist? Als laatste politieke moorden voorafgaande aan die op Fortuyn en Van Gogh worden dan genoemd de lynchpartij op de gebroeders de Wit in Den Haag door een woeste menigte op 20 Augustus 1672 en de gerechtelijke moord op 13 Mei 1619 op Johan van Oldenbarnevelt. Men kan de gebroeders Johan en Cornelis De Wit en Johan van Oldenbarnevelt gerust de BN-ers van hun tijd noemen... Toch heeft er in die zgn. ‘moordloze’ tussenperiode wel degelijk een politieke moord plaats gevonden. Eveneens op een Bekende Nederlander Een moord die zeker zoveel stof deed opwaaien in zijn tijd, als de moorden op Fortuyn en van Gogh in de onze. Waarschijnlijk heeft het steevast ongenoemd blijven van deze politieke moord er mee te maken dat de plaats van het misdrijf niet in Nederland was, maar in Palestina. Maar de wandaad was wel degelijk een moord op grond van politieke motieven op een toenmalig Bekende Nederlander. Ik heb het hier over de moord op Jacob Israël Den Haan in Jeruzalem op 30 juni 1924.
De schrijver Jacob Israel den Haan, broer van de eveneens bekende schrijfster Carry van Bruggen, was zeer zeker een bekende persoonlijkheid in zijn tijd. Zijn boek met schetsen over de Amsterdamse wijk ‘de Pijp’ in 1904; De Pijpenlijntjes had hem zelfs berucht gemaakt. Omdat daar een homoseksuele verhouding in voor komt. Vèr voor Gerard Reve dus. In 1908 deed De Haan er nog een schepje bovenop. In Pathologieen, de ondergang van Johan Vere de Witt wordt een homoseksuele verhouding met sadomasochistische inslag beschreven... De Haan was in zijn tijd een erkend dichter. Ook nu nog. Zo stelde niemand minder dan Gerrit Komrij een Bloemlezing uit De Haans gedichten samen: Ik ben een jongen te Zaandam geweest. Komrij’s interesse in De Haan had zeker te maken met hun beider grote belangstelling voor persoon en werk van Oscar Wilde. De Haan bezoekt zelfs de gevangenis van Reading Goal, waar zijn literaire idool Oscar Wilde zijn straf had moeten uitzitten wegens het verrichten van homoseksuele handelingen - toentertijd strafbaar in de UK.
Bekend is ook De Haans boek over zijn tocht langs Russische gevangenissen in 1918. Want De Haan was in zijn tijd behalve dichter ook een vooraanstaand strafrechtsjurist en criminoloog. Wat dat betreft past hij moeiteloos in de reeks literatoren –criminologen die op de Nederlandse criminologiebeoefening zo’n stempel gedrukt heeft. Een reeks, die begint met De Haans vriend de medicus Sam Aletrino, de eerste criminoloog in Nederland, en grote namen kent als Willem Nagel (schrijversnaam: J.B.Charles) en Ronni Dessaur (schrijversnaam: Andreas Burnier).
De Haan maakte zich als correspondent van het Algemeen Handelsblad in de zionistische kringen van het toenmalige Palestina niet geliefd door op te komen voor een gelijkwaardige behandeling van de Arabische bevolking. Hij woonde ook ostentatief in de Arabische wijk van Jeruzalem. Door de zionistische organisatie Hagana werd hij daarom geliquideerd op 30 Juni 1924. Op bevel van Itzak Ben Zwi, de latere (tweede) president van Israël (1952-1963). In 1992 wijdde Emile Fallaux een documentaire aan de zaak De Haan ‘Het einde dat men niet keren kan’, waarin Fallaux de man, die de drie dodelijke pistoolschoten op De Haan loste, wist te interviewen. Zijn naam: Avraham Tehomi, toen inmiddels een bedaagd zakenman in Hongkong.

Liquidatie

De hoogste vorm van liquidatie
is de liquidatie van een dichter

Het overkwam Jacob Israël De Haan

vanwege zijn broederlijke omgang
met de Arabieren

door de Zionisten van toen
die dat met lede ogen zagen

Drie kogels in zijn rug
in de Jaffastraat in Jeruzalem - in 1924

De dichter, die daar ver voor hem werd geliquideerd
was Jezus Christus, ‘de Joodse Boeddhist’

        Zalig de Zachtmoedigen…

misschien wel ons aller

mooiste gedicht

Manuel Kneepkens

terug «