Eens zullen de muren vallen...

 

Manuel Kneepkens - Noordermaasberichten
Nummer 119 - 7 november 2017

 


 

 

Eens zullen de muren vallen...

 

 

Manuel Kneepkens over een vergeten strijd & een bizarre optocht rond de Schie-gevangenis

‘Ik ben abolitionist’ zei Hans Visser, de toenmalige dominee van de Pauluskerk in zijn gedenkwaardige toespraak tot de Raad van Kerken in 2001.

Het abolitionisme is in eerste instantie een denkstroming in de criminologie, die beweert dat een samenleving zonder straf mogelijk is, ja, zelfs noodzakelijk. Het gaat daarbij dus niet enkel om afschaffing van de gevangenis (‘penitentiair abolitionisme’), nee, hèèl het strafrechtssysteem moet op de schop! In plaats van het huidige strafrechtsproces, moet een stelsel worden ontwikkeld waarin dader & slachtoffer hun conflict onderling beslechten, daarbij geholpen door een rechter die daarbij meer als een soort coach bij het onderhandelingsproces optreedt dan al een strafoplegger. Ook de (straf)wetgever blijft niet buiten schot. Talloze feiten die nu strafbaar zijn gesteld dienen dat volgens de abolitionisten niet te zijn, o.a. de huidige zgn. overtredingen van de opiumwet. In de ogen van de abolitionist is dus de huidige war on drugs heilloos.

Hans Visser zal dit nog steeds grif beamen.

Behalve een denkstroming in de criminologie is het abolitionisme dus ook een vorm van sociaal-politieke activisme om dit ideaal - een samenleving zonder straf, dus - te verwezenlijken. Mensen in seculiere verenigingen als de Coornhert-liga en/of religieuze groeperingen als bv. de Quakers houden zich overal ter wereld met het abolitionisme bezig.

Het abolitionisme bloeide eind vorige eeuw in Nederland onder de bezielende leiding van de hoogleraren Strafrecht & Criminologie Louk Hulsman (Erasmus-universiteit) en Herman Bianchi (VU). Van de door hen opgerichte Coornhertliga, de Vereniging tot Strafrechthervorming, was ik enige jaren voorzitter en dus welhaast per definitie abolitionist, als ik het al niet uit overtuiging was…! Vanuit mijn jeugd niet onbekend tenslotte met het Nieuwe Testament, was het abolitionisme voor mij een soort dèja vu. En wel het verhaal van Christus en de Overspelige Vrouw….Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen…

Mijn opvatting was toentertijd dat het abolitionisme als tegenstroom niet alleen tot de (enge) wereld van het strafrecht, van advocatuur , rechtelijke macht, openbaar ministerie en reclassering diende beperkt te blijven, maar dat ‘het justitiële wereldje’ zoveel mogelijk moest worden opengegooid. Dat bv. ook kunstenaars en andere creatief-denkenden actief bij het decriminaliseren en depenaliseren van de samenleving dienden betrokken te worden. Dat noemde ik destijds ‘beeldend abolitionisme’.

Het was dus geen wonder dat Hans Visser en ik eind 1989 tot vruchtbare samenwerking kwamen in een project, wonderlijk genoeg om het op deze plek aan de vergetelheid te ontrukken.

Eind tachtiger jaren van de vorige eeuw had zich een geweldige penitentiaire bouwwoede van het Ministerie van Justitie meester gemaakt. Liefst vijf gevangenissen werden erbij gebouwd. Toen voor Nederlandse begrippen schokkend veel.

Eén van de resultaten van die bouwlust was de Schie-gevangenis, een postmodern bouwwerk hier aan de Schie in Rotterdam. Schitterde het buurgebouw, de internationaal befaamde Van Nelle fabriek zilverkleurig en transparant als ‘een woord van glas’, de Schiegevangenis was in een soort architectonische reactie daarop… goudkleurig en, uiteraard, gesloten uitgevoerd. ‘Een woord van steen’.

De activiteit die wij tegen het systeem verzonnen, was haast zestiger jaren- ludiek, maar… tevens ook diep bijbels doordacht. Wij zouden samen met de onzen zeven maal rond de gevangenis trekken, als eens Joshua om de muren van Jericho, zingend en muziekmakend - en dan ‘zouden de muren ineen storten’! Ik had zo’n ‘stille’ omgang al eens eerder georganiseerd. En wel in Amsterdam. Rond de Bijlmerbajes. Voor het laatst in 1985. Dat de spiritual Joshua and the Battle of Jericho als hèt strijdlied van dominee Martin Luther Kings Civil Rights Movement in de VS gold, was voor deze actie natuurlijk mooi meegenomen. Op 12 december 1989 rond een uur in de middag was het zover. Ik kan de datum hier zo exact noemen omdat ik die heb opgezocht in Hans Vissers (dag)boek Op drift. Wie wil weten hoe de dominee zelf over onze Jericho-tocht dacht, verwijs ik naar die publicatie..

We hadden de actie landelijk aangekondigd. Geen persorgaan dat er niet van op de hoogte was! Dat ging toentertijd nog per fax. Internet speelde bij het activisme van die jaren nog geen enkele rol. En inderdaad, er was ruim pers - zowel radio & tv als schrijvende pers - aanwezig toen ik aantrad bij de muren van de Schie-gevangenis.

Klaarblijkelijk wilde al die journalisten de muren van de Schie-gevangenis graag zien instorten…!

Een bont gezelschap vergezelde mij. Strafrechtstudenten. De dichtersbent uit Café de Consul. Leden van de toenmalige Coornhertliga onder aanvoering van de voorzitter Joyce Hes. En enige, broodnodige musici…. Het wachten was op dominee Visser en de zijnen. En die kwamen er aan! Een volle bus! Dominee had alle Junken, die op die ochtend in de Pauluskerk aanwezig waren, weten te ronselen!

Als ik tot dan toe de illusie had gehad dat Hans Visser en ik gezamenlijk de leiding van de tocht hadden, dan werd ik toch al snel van deze dwaling grondig genezen. De Dominee had een grote megafoon bij zich en hiermee dirigeerde hij bekwaam zijn Junkies rechtsom langs de gevangenismuur. Wij erachter aan ! Bevreemd aangestaard door het gevangenispersoneel, dat nu her en der op de transen van de gevangenis aantrad… als ooit de bewoners van de stad Jericho. Ook verschenen er even later twee politiewagens. Maar ingegrepen werd er niet.

Helaas, het weer zat niet mee. Het was bepaald geen oud-bijbelse manna wat plots vanuit de hemel op ons werd uitgestort, maar… oerhollandse winterregen! Met bakken! Ook het terrein wat wij doorploegden, was nauwelijks begaanbaar. Pure modder. Herhaaldelijk bleef ik er met mijn schoenen in steken. Maar de dominee met zijn megafoon hield de moed erin.

Niettemin, de Junkies werd het al gauw te veel. ‘Dominee, mogen we weer de bus in?’ was alom het smeken, toen wij de eerste ronde voltooid hadden. ‘Geen sprake van, ’ toeterde de de dominee : “Het gaat hier net zo toe, als toen bij Jericho. Nog zes ronden te gaan!” En daar gingen we weer. De tweede ronde. Het regende zo mogelijk nog harder dan tijdens de eerste. Ditmaal hield het charisma van Hans Visser geen stand. Aan het einde de tweede ronde ontstond er een ware stampede van de Junken op de bus, op de hun beloofde koffie en soep.

‘Gelooft u werkelijk, meneer K., dat als u er zevenmaal i.p.v. tweemaal om heen was getrokken… dat dan de muren om waren gevallen?’ vroeg een journalist mij. Hij was duidelijk teleurgesteld. Gèèn mooie beelden van ineenstortende muren vanavond op TV!

Tja, mensen geloven, al dan niet heimelijk, altijd graag in sprookjesachtige onzin. De werkelijkheid verveelt!

‘Daar gaat het niet om…’ antwoordde ik de journalist. ‘ Het gaat om de cementen mentaliteit die de fundering vormt van het gevangenissysteem, die moet weg! Je moet deze tocht als symbolisch zien.’

Die opmerking kon hem niet troosten

Op 13 februari 2004 was ik uitgenodigd om voor te lezen op een litteraire avond in de Pauluskerk. Er was een groot, aandachtig publiek aanwezig. Junk en niet-Junk dwars door elkaar. Warmte. Een vredige zaal. Plots hoorde ik een ‘vertrouwd’ geluid van achter in de kerk… Hans Visser-met-zijn-megafoon ! Hij kondigde met stentorstem… de pauze aan. Als een engel het Laatste Oordeel! Zo ongeveer. Gelukkig dat ik niet in reïncarnatie geloof, want anders … was het overduidelijk, wie wij daar hoorden…Joshua met zijn sjofar voor Jericho, natuurlijk! And all the walls fall down!

Want… eens zullen alle muren vallen… Die van Berlijn gaf in 1989 al het goede voorbeeld!

Inmiddels is er een rechtspopulist, Trump geheten, in Amerika aan de macht, die koste wat kost een muur wil tussen de VS en Mexico…

 

Manuel Kneepkens

 

terug «

 
     


 

Noordermaasberichten

Van tijd tot tijd stuurt Manuel Kneepkens (Heerlen, 1942) ons een bericht vanuit zijn woonplaats Rotterdam

lees alle berichten hier »